-1- مقدمه

هدف اصلي از احداث بنا در ايجاد ارتباط موثر و ايمن بين ترابري دريائي و حمل و نقل زميني است. در كشورهائي نظير ايران كه داراي مرزهاي آبي قابل توجهي هستند، براي احداث يك بندر دلايل متعددي وجود دارد كه از آن جمله موارد زير را مي توان بر شمرد:

الف- مسائل سياسي و حاكميت ملي (اهميت كنترل مرزهاي آبي)

ب- دسترسي به منابع سوختي و فسيلي و انرژي هاي پديده هاي طبيعي دريا

ج- دسترسي به ذخائر غني غذايي

د- شكوفائي اقتصادي و بازرگاني و توسعه صنعتي

ه- گسترش مسائل علمي و فني در پديده هاي دريايي

با توجه به اين موارد بنادر را مي توان دروازه مهمي براي رشد و شكوفايي همه جانبه كشورهائي دانست كه از موهبت داشتن مرز آبي برخوردارند. در استفاده از بنادر، شناورها نقش مهمي را برعهده دارند بنحوي كه بوسيله شناورها امكان جابجائي كالا و مسافر از خشكي به دريا و برعكس ميسر مي گردد. از اينرو ايجاد سهولت و ايمني در ارتباط شناور و خشكي بسيار حائز اهميت است كه براي اين منظور لازم است تسهيلاتي براي پهلوگيري شناورها ايجاد شود كه از آن تحت عنوان اسكله نيز ياد مي‌شود.

اسكله ها از قرنها قبل توسط بشر مورد استفاده قرار مي گرفته و از مصالح ابتدائي و محلي ساخته مي شده است. در سالهاي بعد و بويژه در قرن گذشته و با پيشرفت چشمگير فناوري و علوم دريايي، انواع مختلف اسكله طراحي، اجرا و مورد بهره برداري قرار گرفته است.

احداث بندر در يك كشور معمولاً جزء طرحهاي ملي بوده و بودجه اي ويژه از سوي دولت به آن تخصيص مي يابد. اسكله ها نيز كه از مشخصه هاي اصلي بنادر هستند داراي هزينه طرح و اجراي قابل توجهي بوده و از اينرو طرح اقتصادي اسكله‌ها صرفه جويي قابل ملاحظه‌اي در سرمايه ملي را در پي خواهد داشت.

هزينه هاي تعمير و نگهداري اسكله ها نيز بسيار قابل ملاحظه است. عوامل مختلفي در فرسودگي زودرس سازه دخالت دارد كه از آنجمله شرائط اقليمي و عدم استفاده صحيح از سازه و نيز فقدان سيستم نگهداري دائمي است.

اين نمونه و نمونه هاي مشابه، بيانگر اهميت فوق العاده دقت در طراحي است. بعبارت ديگر چنانچه مشاور طرح، در طراحي استفاده از مصالح مرغوب را لحاظ نموده و رعايت استفاده از آن را در اجراي طرح كنترل نمايد و بعلاوه در بهره‌برداري از ضرائب اطمينان مناسب استفاده نمايد، كاهش قابل ملاحظه‌اي در هزينه هاي تعمير و نگهداري به دنبال خواهد داشت.

در اين سيمنار سعي شده است كه روندي براي طراحي سريع و در عين حال امكان مقايسه بين طرح هاي مختلف ارائه شود تا بتوان طرح اقتصادي را تعيين نمود. در راستاي تحقق اين هدف يك برنامه كامپيوتري مبتني بر فرضياتي كه در فصول آتي خواهد آمد تهيه گرديده است.

1-2- اسكله ها

اسكله ها كه از آنها به عنوان سازه پهلوگير نيز ياد مي شود، عمدتاً براي بارگيري و تخليه كالا و يا پايانه اي براي جابجائي مسافر قابل استفاده اند. صرفنظر از انواع مختلف اسكله، براي هر اسكله سه نقش اساسي زير را مي توان بر شمرد:

الف- تامين پهلوگيري و تكيه گاه مناسب براي كشتيها و تسهيلات مهاربندي

ب- تامين رابطه بين كشتي و خشكي

ج- نقش ديوار نگهبان براي خاكريزي پشت اسكله

اسكله هاي جدا از ساحل[1]، غالباً دو نقش نخست را ايفا نموده، در حالي كه اسكله‌هاي ساحلي[2] هر سه وظيفه را برعهده دارند.

1-3- سيستم هاي كلي اسكله

با توجه به مشخصات محل اسكله و روشهاي طرح و اجراء سيستمهاي مختلفي براي اسكله‌ها وجود دارد كه از مهمترين آنها عبارتند از:

الف) اسكله هاي شمع و عرشه

اين نوع اسكله در نواحي داراي خاك نسبتاً سست مطلوبتر بوده در اين حالت بار ناشي از سازه توسط نفوذ عناصر باربر (شمع) در خاك بر لايه هاي زيرين منتقل مي‌شود. مصالح سازنده اين نوع اسكله عمدتاً بتني يا فولادي و يا تركيبي از آنهاست. با توجه به بافت زمين شناسي (سازندهاي مختلف) ايران، نواحي نظير بندرعباس، براي اجراي اين نوع اسكله ها مناسب است.

ب) اسكله سپري

اين نوع اسكله بوسيله كوبيدن سپر بعنوان عناصر باربر، و پر كردن پشت سپر از مصالحي مانند خاك و احداث عرشه ساخته مي شوند. سپرهاي مورد استفاده مي‌توانند بتني، فولادي و يا حتي چوبي باشند.

ج) اسكله هاي وزني

اسكله هاي وزني در خاكهاي سخت كه داراي باربري مناسبي است، قابليت طرح و اجرا دارند. اسكله وزني بوسيله بلوكهائي كه غالباً بتني هستند احداث مي شوند. در ايران و در مناطقي مانند بوشهر، اين نوع اسكله به تعداد زيادي طراحي و اجرا شده‌اند.

در ادبيات مهندسي دريا، اسكله هاي موازي ساحل تحت عنوان Wharf ياد شده و اسكله هاي عمود بر ساحل به نام Pier شناخته مي شوند. در انگلستان و بعضي از كشورهائي اروپائي اصطلاحات Quay و Jetty به ترتيب به جاي نامهاي آمريكائي استفاده مي شود.

1-4- انتخاب محل اسكله و مطالعات لازم براي محل انتخابي

ملاحظاتي نظير سهولت اجرا و دسترسي اسكله به سيستم هاي حمل و نقل مستقر در خشكي و نيز با عنايت به وضعيت ژئوتكنيكي منطقه، محل مناسبي براي اسكله انتخاب شده و بعد از انتخاب موقعيت مكاني اسكله، لازم است كه اطلاعات دقيقتري تهيه گردد كه فهرست آنها به شرح زير مي باشد:

1-4-1- مطالعات هيدروديناميكي و جوي

در اين بخش، وضعيت باد، موج و جزر و مد مورد بررسي واقع مي شود.

الف) باد

در مورد باد، شدت، تداوم و جهت آن حائز اهميت است كه دسترسي به اين اطلاعات بايد در مطالعات لحاظ گردد و در صورت عدم وجود اطلاعات و با توجه به اهميت پروژه در اين خصوص تصميم گيري شود.

ب) موج

موج نيز از نظر خصوصيات اصلي يعني ارتفاع، پريود و طول موج در طرح اسكله‌هاي واقع در آبهاي محافظت نشده (بنادر فاقد تسهيلات تخفيف اثر موج مهاجم مانند موج شكن) حائز اهميت است. در صورت فقدان آمار موج، مشخصات موج از روشهاي متداول (نظير روش S.M.B) تخمين زده مي شود.

ج) جزر و مد

وضعيت جزر و مد منطقه تأثير زيادي بر روي مشخصات اسكله، نظير تراز عرشه اسكله داشته و از اين رو پيش از طراحي حتماً بايستي مورد توجه قرار گيرد.

1-4-2- مطالعات ژئوتكنيكي

هدف از انجام مطالعات ژئوتكنيكي، تعيين پارامترهاي مقاومتي و نشت پذيري لايه‌هاي خاك در محل تاسيسات مورد نظر است و در صورت استفاده از خاك و سنگ به عنوان مصالح قرضه، پارامترهاي مذكور، براي مصالح ريخته شده بايد تعيين شوند. دسترسي به فاكتورهاي ژئوتكنيكي، نيازمند حفر گمانه و انجام آزمايشهاي صحرايي بوده و آزمايشهاي لازم ديگري نيز بايستي بر روي نمونه هاي اخذ شده انجام شود.

تعداد و عمق گمانه‌هاي حفاري و نيز نوع آزمايشهاي خاك بستگي به اهميت پروژه و نوع اسكله و وضعيت لايه هاي خاك دارد. بطور مثال اگر لايه هاي خاك محل، از يكنواختي نسبي برخوردار باشد، مي توان گمانه كمتر و در صورت وجود تغييرات غيرقابل پيش بيني، گمانه هاي بيشتري حفر نمود. گمانه زني بايستي در امتداد محورهاي مشخصي صورت گيرد كه اين محورها مي تواند محور تقارن اسكله را شالم شوند. در صورتيكه لايروبي نيز در طرح احداث اسكله مطرح باشد، نمونه برداري سطحي از مسير كانال دسترسي و حوضچه لازم مي باشد.

1-4-3- بررسي هاي هيدروگرافي و توپوگرافي

وجود نقشه هاي هيدروگرافي براي طراحي هر نوع سازه دريائي در كليه مراحل لازم است. در مرحله تصميم گيري، وجود اين اطلاعات كمك شاياني در انتخاب محل مناسب بندر و اسكله با توجه به فرم ساحل و وضع طبيعي دريا مي نمايد.

2-1- مقدمه

اسكله هاي شمع و عرشه كه از آنها تحت عناوين سازه با عرشه معلق[3] يا اسكله با ساختمان باز[4] نيز ياد مي شود، ممكن است از فولاد، بتن يا چوب و يا تركيبي كه از آنها ساخته شده باشند. در اين سازه ها مقاومت شمعها ناشي از مقاومت نوك و يا اصطكاك جداره و يا تركيبي از آنهاست. عرشه اين سازه ها، عموماً براي توزيع بارهاي افقي بين عناصر ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد.

2-2- تناسب كاربرد

اسكله هاي شمع و عرشه به پيشنهاد آئيين نامه دريائي انگلستان (1989، مرجع 14) در شرايط زير مناسب اند:

الف) خاك بستر شامل يك لايه سست مستقر بر روي لايه اي مقاوم است.

ب) دسترسي به خاكريزي مناسب مورد استفاده در اسكله هاي ديوار ساحلي (اسكله‌هاي داراي نگهبان) ممكن نيست.

ج) به حداقل رساندن تزاحم سازه و رژيم هيدروليكي.

د) زياد بودن عمق آب.

لازم به ذكر است كه در صورت استقرار سازه بر روي بستر سنگي، بستر بايستي قبل از اجراي شمعها آماده شده باشد.

2-3- كاربردها

اسكله هاي شمع و عرشه، عموماً براي سازه هاي پهلوگيري موازي ساحل و نيز اسكله هاي انگشتي عمود بر ساحل مورد استفاده قرار مي گيرند.

در اسكله هاي موازي ساحل، سازه روي يك شيب مشخص ساخته مي شود كه اين شيب از سطح لايروبي شده مجاور وجه پهلوگيري تا سطح زمين پشت اسكله امتداد يافته است. لازم به ذكر است كه عمق لايروبي از آبخور كشتي هاي پهلوگيرنده متاثر است.

2-4- انواع اسكله هاي شمع و عرشه

نوع سازه به روشهاي مورد استفاده جهت تامين مقاومت در برابر بارهاي افقي اعمال شده و به آن و نيز نحوه توزيع بارهاي قائم در شمعها وابسته است.

جدول 2-1 تقسيم بندي پيشنهادي آئين نامه انگلستان (1989، مرجع 14) را نشان مي دهد.

:: برچسب‌ها: رایگان , دانلود , مقاله , ورد , word , معماری , معماري اسكله هاي دريايي و اهميت آنها , معماري اسكله هاي دريايي , اسكله هاي دريايي , سيستم هاي كلي اسكله , اسكله , اسكله هاي شمع و عرشه , اسكله هاي وزني , اسكله هاي سپری , مطالعات هيدروديناميكي و جوي ,
:: بازدید از این مطلب : 145

|

امتیاز مطلب : 0

|

تعداد امتیازدهندگان : 0

|

مجموع امتیاز : 0