قنات
بنابر مطالعات تاريخي هستههاي اصلي شکلگيري نخستين تمدنهاي
بشري در کنار منابع آبي بودهاند و از اين دست تمدنها کم نيستند و ميتوان به
تمدنهاي بينالنهرين و ماوراالنهر و تمدنهاي حاشيهي رودخانههاي نيل و سند و گنگ
اشاره کرد.
در همين ابتداي بحث اين نکته پرواضح است که آب و دسترسي به
آن از جملهي ابتداييترين نيازهاي بشر براي ادامهي حيات خويش است لذا ذهن خلاق
بشر در طول تاريخ به شيوههاي گوناگون به کشف راهحلهاي بديع و خلاقانهاي براي
رفع اين نياز دست يافته است. به هر کدام از اين دستآوردها که بنگريم شاهد نبوغ،
آگاهي، پشتکار، درايت و عشق به سرزمين هستيم. حفر کانالهاي عظيم، انتقال آب به وسيلهي
جويهاي درارتفاع در امپراطوري روم، آبرساني توسط لولههاي سفالين در دورههاي پيش
از تاريخ و همچنين ابداع فنآوري قنات را ميتوان از نمونههاي برجستهي دستيابي
به علوم مهندسي در دوران تاريخي ذکر کرد. بشر در آن زمان با احاطه و شناخت بر علوم
هواشناسي و خاکشناسي، علم مسّاحي و نقشهبرداري، علم نيارش سازه (استاتيک) و فن
ساخت و ساز، موفق به بهوجود آوردن دستآوردهايي شده که در حال حاضر نيز با وجود
امکانات بسيار پيشرفته چندان سهلالوصول نميباشند.
اجداد ما آبهاي شيرين دامنهي كوهستان را با كمك فن قناتسازي
كه روش ابداعي خودشان بوده به حاشيهي كويرها بردهاند تا شرايط سخت و نامناسب محيط
زيست خويش را براي زندگي بهتر و مناسب براي کشاورزي که از اصليترين شيوههاي زندگيشان
بود تغيير دهند.
واژه شناسي قنات
كانال زيرزميني حفر شده توسط انسان كه جهت جمعآوري آب شيرين
و انتقال آن به سطح زمين براي مصارف كشاورزي، انساني و دامي ايجاد شده است را در
ايران و آسياي ميانه قنات و كاريز و در كشورهاي عربي فقره ميگويند. كاريز كلمهاي
پارسي و قنات كلمهي پارسي معربشده است. در ايران خاوري و افغانستان و آسياي ميانه
واژهي کاريز بيشتر کاربرد دارد و در ايران باختري واژهي قنات. قنات خود عربيشدهي
کنات فارسي است که از ريشهي فعل کندن گرفته شده است.
۱- قنات را در لغت عدهاي به معناي
نيزه معني كردهاند که جمع آن، قنوات، قنيات و قني است، كه بعدها، به معناي كانال
و مجراي آن و معادل كاريز به كار رفته است، عدهاي نيز آن را از كلمهي پهلوي
كانيكه برگرفته از كانال و فعل كن و كندن ميدانند كه به زبان عربي رفته و معرب
شده است. اين كلمه در زبان آكدي و آشوري به شكل قانو، در عبري به صورت قنا و قانو
و در لاتين، به صورت كانال ديده ميشود و در زبان پهلوي نيز به شكل كهس به كار
رفته است و معادل فارسي امروزي آن، كلمه كاريز و كهريز است.
بسياري از پژوهشگران، تاريخ حفر قنات را به دورهي هخامنشي
نسبت ميدهند. علت اين است كه از دورهي ماقبل هخامنشي سنگنبشتههاي اندكي باقي
مانده و چون سند مكتوب از ماقبل اين دوره وجود ندارد اين دوره را به غلط دورهي
ماقبل تاريخ ميدانند در حالي كه علم باستانشناسي، مردمشناسي و زبانشناسي
رازهاي نهفتهي زيادي را از دوران ماقبل تاريخ براي انسان آشكار نموده است.
ميدانيم كه تاريخ مدنيت و تاريخ شفاهي در ايران بسيار ديرينهتر
از دورهي هخامنشي است و اصولاً يافتههاي باستانشناسي در شرق چين و آسياي مركزي و
شرق ايران ثابت ميكند كه مدنيت در شرق ايران و داستانهاي ايران و توران مربوط به
دوراني بيشتر از پنجهزار سال قبل ميشود، يافتههاي باستانشناسي شهر سوخته و
جيرفت و آثار به دست آمده از تمدن هليل رود و آثار تمدن شهرنشيني هفتهزار ساله در
غرب ايران (مادها) اين فرضيه را اثبات ميكند، در حالي كه سنگنبشتهها و تاريخ
مدون ايران، تنها دوهزار و پانصد سال اخير را، آن هم به طور ناقص پوشش ميدهد.
:: برچسبها:
دانلود ,
مقاله ,
رایگان ,
ورد ,
word ,
محیط زیست ,
حفظ محیط زیست ,
حفاظت محیط زیست ,
قنات ,
:: بازدید از این مطلب : 192
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0