بر خلاف فن هاي آب رساني شهري و جمع آوري فاضلاب كه تاريخچه نسبتاً طولاني و چند هزار ساله دارند  پالايش و تصفيه فاضلاب بصورت امروزي خود، داراي سابقه ي تاريخي كوتاهي مي باشد. تنها در نوشته هاي تاريخي از گفته و فرمانهائي كه در پرهيز از آلوده سازي منابع طبيعي آب و به ويژه رودخانه ياد شده است نتيجه گيري مي شود كه نياكان ما بجز آگاهي از بدي هاي آلوده نمودن منابع طبيعي آب، از برخي روش هاي تصفيه ي طبيعي نيز به طور تجربي و محدود آگاهي داشته اند.

نخست از حدود يكصد سال پيش كه رابطه اي ميان اثر باكتري ها و ميكروب هاي بيماري زا در واگيري و شيوع بيماري آشكار گشت، انسان بفكر پاكسازي آب هاي آلوده افتاد. به عبارت ديگر فن تصفيه ي آب و فاضلاب در روند امروزي خود بيشتر در اثر پيشرفت علم زيست شناسي و پزشكي بوجود آمده است. پرداختن و توجه به اين فن از آنجا آغاز گشت كه به تدريج براي جلوگيري از آلوده شدن منابع طبيعي آب و به ويژه رودخانه ، ورود فاضلاب به اين منابع ممنوع اعلام گرديد. اين جلوگيري ها نياز به تصفيه فاضلاب و تكامل روش هاي آنرا ايجاب نمود. با گذشت زمان و به ويژه پس تر جنگ جهاني دوم، در نتيجه ي توسعه شهرها و صنايع، خطر آلودگي محيط زيست و درنتيجه نياز به تصفيه ي فاضلاب با شدت بي سابقه ايافزايش يافت و همزمان با آن روش هاي بسياري براي تصفيه ي فاضلاب بررسي، پيشنهاد و بكار گرفته شد.

در تكامل فن تصفيه ي فاضلاب از نظر زماني، روش هاي طبيعي جزو قديمي ترين روش هائي هستند كه براي تصفيه بكار گرفته شده اند. به ويژه استفاده از فاضلاب براي آبياري در كشاورزي به علت خاصيت كودي آن از يكصد سال پيش تاكنون در كشورهاي اروپائي متدوال بوده است.

از دهها سال پيش تاكنون درياچه هاي تثبيت و تصفيه ي فاضلاب در كشورهاي اروپائي مورد استفاده قرار گرفته اند.

تصفيه فاضلاب در ايران

در ايران از زمانهاي بسيار دوري لجن بدست آمده از چاههاي جب كننده ي فاضلاب به عنوان كود كشاورزي بكار گرفته مي شده است. ولي در تمام اين روش ها بيشتر تكيه بر بازيابي از مواد كودي فاضلاب بوده است و نه تصفيه ي آن.در ايران امروز تصفيه خانه هاي فاضلاب به صورت پيشرفته ي خود سابقه ي تاريخي طولاني ندارند و محدودند به چند تصفيه خانه ي محلي در نواحي شمال تهران كه قديمي ترين آنها تصفيه خانه ي صاحبقرانيه مي باشد كه در سال 1340 شروع بكار كرده است. از نظر بزرگي مهمترين تصفيه خانه ها، تصفيه خانه هاي اصفهان مي باشند كه قديمي ترين آنها در سال 1345 شروع بكار كرده است. جدول شماره ي (0-1) نام برخي از تصفيه خانه هاي فاضلابي كه درسال 1376 مشغول بكار بوده اند را در شهرهاي ايران نشان مي دهد. با توجه به اعداد اين جدول، جمعيت زير پوشش تصفيه خانه هاي فعال در سال نامبرده در اصفهان حدود 70% و در تهران كمتر از 3% بوده است.

هدف از تصفيه ي فاضلاب

در تصفيه ي فاضلاب هدف هاي زير مد نظر مي باشند:

الف- تامين شرايط بهداشتي براي زندگي مردم- فاضلاب هاي شهري هميشه داراي ميكروب هاي گوناگوني مي باشند كه قسمتي از آنها را ميكروب بيماري زا[1] تشكيل مي دهند ورود فاضلاب تصفيه نشده به محيط زيست و منبع زيست و منبع هاي طبيعي آب، چه آنهائي كه در زير زمين قرار دارند، موجب آلوده شدن اين منبع ها به ميكروبهاي بيماري زا مي گردد و در اثر تماس انسان با اين منبع ها خطر گشترش بيماري ها ميان مردم به وجود مي آيد:

ب- پاك نگهداري محيط زيست- وارد نمودن فاضلاب هاي تصفيه نشده به محيط زيست موجب آلودگي اين محيط شده كه بجز خطرهاي مستقيمي كه براي بهداشت مردم دارد، نتايجي ديگر از قبيل ايجاد مناظر زشت، بوهاي ناخوشايند و سرانجام توليد حشرات بخصوص مگس و پشه را بهمراه دارد. اين حشرات خود وسيله اي براي جابجا شدن ميكروب هاي بيماري زا و آلوده سازي محيط زيست با اين ميكروب ها مي باشند.

ج- بازيابي فاضلاب- با توجه به اينكه مقدار نمك هاي معدني محلول در فاضلاب به مراتب كم تر از آب درياهاي آزاد مي باشد و فاضلاب جزو آب هاي شيرين ولي آلوده به حساب مي آيد، استفاده دوباره از فاضلاب تصفيه شده به جاي آب شيرين جهت آبياري كشاورزي به مراتب ارزان تر از شيرين سازي آب درياهاي شور مي باشد. اين مسئله در ايران كه در بسياري از نقاط آن مردم با كمبود آب شيرين مواجه هستند، مي تواند در مصرف آب شيرين مورد استفاده در آبياري كشاورزي رفه جوئي نمايد.

كاربرد دوباره فاضلاب تصفيه شده جهت آبياري كشاورزي بجز صرفه جوئي در مصرف آب شيرين به علت وجود مواد كودي در فاضلاب تصفيه شده مي تواند منبع غذائي خوبي براي گياهان تقويت كشتزارها گردد.

در اينجا لازم به تذكر است كه بكار بردن فاضلاب خام و تصفيه نشده جهت آبياري كشاورزي مشكلات زيادي در بر دارد، تا جائي كه غالباً استفاده از اين گونه فاضلاب ها را غير ممكن مي سازد. در هر صورت براي رسيدن به نتايج خوب در كاربرد دوباره فاضلاب در كشاورزي نياز به مطالعه بررسي و برنامه ريزي كاملي هست.