چکیده:

شهرستان سیرجان در قسمت جنوب غربی استان کرمان واقع شده و از شمال به رفسنجان و شهربابک از جنوب به استان هرمزگان از شرق به شهرستان بافت و بردسیر و از غرب به استان فارس محدود می شود.

سیرجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرار گیری بر سر راههای ارتباطی کرمان، یزد، بندرعباس و شیراز و نیز وجود زمین های کشاورزی حاصلخیز و منابع معدنی از دیر باز تا کنون پذیرای مهاجران مختلف بوده است که همگی این عوامل در رشد و توسعه شهرستان مؤثر بوده اند.

با توجه به اینکه شهرستان سیرجان در نزدیکی بندر تجاری بندر عباس قرار دارد یک شهر انباری به شمار می رود که منطقه ویژه اقتصادی سیرجان این امر خطیر را بر عهده دارد. با گذشت زمان در این منطقه شرکت ها و واحدهای تولیدی و صنعتی نیز ساخته شد که چون اغلب تولیدات را در سطح وسیعی و برای صادرات انجام می دهند و با توجه به اینکه در جهت وزش باد غالب (شمال غربی- جنوب شرقی) بیشتر آلودگی خود را وارد شهر می کند.

شهرک های صنعتی سیرجان تا اندازه ای در این مقدار آلودگی دخیل هستند. شهرک صنعتی شماره (1) که در جنوب شرقی شهر و ظاهراً در 2 کیلومتری شهر می باشد (با توسعه فیزیکی و افقی شهر امروزه جزئی از شهر به شمار می رود.) در جهت وزش بادی است که از اواسط تیرماه تا اواخر شهریور ماه (جنوب شرقی – شمال غربی) می باشد، اما چون بیشتر واحدهای تولیدی آن کارگاهی و کوچک بوده آلودگی زیادی ندارند.( عباسلو- 79 ص54)

در کل باید گفت شهرستان سیرجان نسبت به شهرهای بزرگ آلودگی چندانی ندارد، اما اگر همین میزان آلودگی و فعالیت واحدهای تولیدی شهر در شهرک های صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی کنترل نشود سیرجان هم در اینده ای نه چندان دور به یک شهر آلوده تبدیل می شود.

مقدمه:

آلودگی هوایی که تنفس می کنیم از زمان های گذشته آغاز شده است. هر اندازه جمعیت و صنعت پیشرفت کند مقدار بیشتری از ذرات زغال سنگ و نفت مصرف شده از فضا باقی می ماند و در نتیجه میزان آلودگی هوا به سبب وجود این گونه مواد آلوده کننده جامد و بخار در هوا افزایش می یابد.

در سال های اخیر در همه نقاط جهان نسبت به این موضوع توجه زیادی مبذول می گردد و بیشتر دقت مسئولان امر مستقیماً متوجه منابع آلودگی می شود. لیکن با این حال نتوانسته اند تغییرات کافی در ترکیب جو هوا بدهند. منابع آلودگی بیشتر در هوای طبقه پایین است. محققاً بعضی از منابع فراوان مانند اتومبیل ها، اتوبوس ها و بارکش ها در مجاورت سطح زمین قرار گرفته است.

بیشتر لوله های خارج کننده مواد کارخانه های صنعتی در یک متری سطح زمین واقع شده اند. منابع مهمی که در بالای سطح محل زندگی انسان کشیده می شود، دودکش ها هستند ولی باید بگوییم حتی دودکش های خیلی بلند هم قادر به جلوگیری از ریختن مواد آلوده کننده به سطح زمین نمی باشند.

هر زمانی که سوالی درباره یک منبع اصلی آلودگی پیش می آید بایستی عوامل زیادی در نظر گرفته شود مثاً چه مقدار، از کدام ماده و به چه شکلی در هوا آزاد می شود. در کجا نسبت به اجتماع انسان و حیوان یا نبات آزاد می شود و از چه نوع موادی است، به علاوه در چه موقع و در چه شرایط جوی این مواد آلوده کننده در هوا آزاد شده است. مردم اغلب اوقات اتمسفر را به صورت سطل زباله ای به وسعت بی نهایت تصور می کنند.

در صورتی که واضح است این تصور اشتباه بزرگی است. طبقه مواد زائد را نباید به هیچ عنوان به صورت زباله دان زمین به حساب آورد. مقدار مواد آلوده کننده ای که می توانند به طوری بی خطر در هوا بماند منوط به مشخصات و خصوصیات اتمسفر در موقع آزاد شدن و پس از ان می باشد. در بعضی مواقع مقادیر زیادی دود ممکن است کم خطر باشد. در زمان دیگیری اضافه شدن مواد آلوده کننده بایستی قطعاً در حداقل نگاه داشته شود. برای حصول اطمینان از اینکه آیا آزاد شدن مقادیر زیاد مواد آلوده کننده خطرناک یا بی خطر است بایستی از خواص و مشخصات اتمسفر، وسعت، عمق و عرض و طول منطقه ای که این مواد در آن پخش و منتشر می شود اطلاع حاصل کرد.( مفیدیان -79 ص1)

مسأله آلودگی هوا در کشورهای در حال توسعه حادتر است و این امر بیشتر در شهرهای بزرگ و توسعه یافته آنها دیده می شود. شهرستان سیرجان هم از این مسأله مستثنی نیست.

فصل اول 

طرح تحقیق

 1-1-              بیان موضوع و تشریح ابعاد آن:

امروزه دود ناشی از احتراق ناقص اتومبیل ها و فعالیت های کارخانه ای و مراکز تولیدی و خدماتی کوچک پراکنده در سطح شهرها، آلودگی های بی شمار صوتی، تنفسی و... سامان زندگی شهر نشینی را بر هم زده و انسان ها را بر آن داشته تا نیک تر و معتدل تر به مسئله بنگرند و خود را نجات داده و نسل آتی را از خطرهایی که امروزه برای آنان پیش می آید، مصون بدارند.

از این روست که به تدابیری چون توسعه پایدار، توسعه پایدار انسانی، طرح آسایش سرزمین، طرح کنترل آلودگی و... روی آورده اند.( زارع اشکذری –82 ص1)  

سیرجان یکی از شهرستان های استان کرمان است که در جنوب غربی استان جای گرفته و دارای آب و هوایی خشک می باشد. ( اسدی-85ص17)

شهرستان با توجه به اینکه در مسیر راه ارتباطی جنوب (تهران – بندرعباس) قرار گرفته، مانند هر شهر گذرگاهی دیگری می تواند مراحل توسعه و رشد را طی کند و در حال طی کردن هم می باشد.

با توجه به توسعه فیزیکی و افقی شهر و افزایش جمعیت، استفاده از وسایل نقلیه موتوری و نیاز به صنایع کوچک تولیدی و خدماتی در سطح شهر بیشتر احساس-

می شود که این خود مقدمات آلودگی شهر را در هر مقطع فراهم می کند. به طوری که با توجه به جهت وزش باد غالب که شمال غربی – جنوب شرقی می باشد و با توجه به محل قرار گیری شهرک صنعتی (جنوب شرقی) و منطقه ویژه اقتصادی سیرجان (شمال غربی) که انواع صنایع غذایی – صنعتی را در خود جای داده است می توان گفت که انواع ذرات گرد و غبار ، دود و مواد شیمیایی را وارد هوا می کند.

این طرح پژوهشی تحت عنوان «منابع آلاینده هوای شهر سیرجان با تأکید بر شهرک صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی سیرجان» به بیان بررسی این موضوع می پردازد و سعی دارد که در پایان بعد از شناسایی منابع، راهکارهای مناسبی را هم مطرح نماید.

بنابراین مسایل اساسی که در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از:

1.آیا موقعیت جغرافیایی شهرک صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی در آلودگی هوای شهر سیرجان مؤثر است؟

2.ایا جهت باد در الودگی شهر سیر جان موثر است؟

3.آیا سم پاشی باغات منطقه زید آباد در آلودگی شهر مؤثر است؟

1-                       1 اهداف تحقیق: 

-هداف اساسی که این تحقیق دنبال می کند عبارتند از:

- بررسی مواضع آلاینده محیط یک شهر در حال توسعه

-ارائه راهکارهای مناسب جهت سالم سازی محیط زیست شهری و حفظ سلامت ساکنان آن.

- توجه به جنبه های کیفی و کمی صنایع جهت جلوگیری از ورود مواد آلاینده (آلوده) در هوای شهر.

- حفظ محیط زیست شهر – بهبود بخشیدن به ارتباط صنایع و ساکنان شهر که برای بوجود آوردن و سازماندهی یک زندگی سالم شهری لازم و ضروری است.

این تحقیق به دنبال بررسی این موراد می باشد.

 3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق

در قرن اخیر با پیشرفت هایی که در زمینه ی صنایع و وسایل نقلیه و گسترش آنها در شهرها و بسته شدن فضاهای شهری صورت گرفته، آلودگی مهم ترین مسئله ای است که امروزه در بیشتر محافل و مجامع علمی مطرح است که گاهی اوقات از آن به عنوان معضل یاد می کنند.

اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود که بدانیم شهرها مکانی برای زیستن انسان می بشاد و امروزه با از بین بردن محیط های طبیعی و فضای سبز و افزایش بلوک های ساختمانی و صنعتی در اطراف آنها امکان یک زندگی سالم از انسان ها گرفته شده که این آینده ی بسیار بدی را برای نسل آینده ایجاد می کند.

وضعیت بشر برای آینده نامعلوم خود که در هاله ای از دود و دم اتومبیل ها و کارخانه ها شکل گرفته، جای بسی تأمل دارد.

هم چنین با توجه به این که امروزه با افزایش گازهای گلخانه ای، لایه ازن نازک شده و در پی آن ذوب یخ های قطبی باعث به زیر آب رفتن بعضی از خشکی ها شده است، توجه و مطالعه آلودگی و ارائه راه حل هایی در طی این رابطه اهمیت بیشتری پیدا می کند. خصوصاً اینکه بسیاری از شهرهای کوچک نیز با ورود تکنولوژی به شهرهای آلوده مبدل شده اند. این تحقیق در نظر دارد با برررسی منابع آلودگی هوا به خصوص در شهر سیرجان ، راه حل هایی مناسب را برای حل این معضل مطرح کند.